Tarihini, kültürel geçmişini iyi bilmeyen uluslar, aynı hataları tekrar yaparlar ve coğrafi sınırlarını düşmanları çizer. Batı Anadolu´da, Büyük Menderes düzlüğünün kuzeyinde, Aydın Dağlarına yaslamış bir kent; “Nazilli” adı, Luwi dilindeki adı olan Nassila´dan türemiş. Anlamı, “Ana Tanrıça Köyünün Geçidi” demektir. Arapça anlamı ise; “Yokuş aşağı ya da iniş aşağı” demektir. Kaldı ki Nazilli, Yıldıztepe´den Menderes Irmağına doğru inişli Dereköy Çayı´nın dolguları üzerine yerleşmiştir. Türkiye´de en uzun yaşayanlar da Nazillililer olduğu söylenir. Nazilli´ye bağlı Samailli de (Samalia) yaklaşık ayni anlamda, “Kutsal Ana Geçidi” demektir. Nazilli´nin bir semti olan, Mastavra da (Mastaura) benzer bir anlam içerir; ”Ana Tanrıçanın Ulu Akarsuyu” demektir. Çünkü Nazilli´nin doğusundan geçen Dereköy Çayı´nın eski adı “Krizoroas´ın” anlamı da “Altın Kılıçlı Dere”dir. Nazilli “Altın Kılıçlı derenin” hemen yanı başında kurulmuştur. Eski bir Luwi yerleşim alanı olan Nassila, başlangıçta, Kestel ilçesine bağlı bir köy imiş. M.Ö. 546´da Lidyalılardan Pers´lere, M.Ö..344´te Makedon İskender eline, sonra Selovkoslar eline, M.Ö.395´de Doğu Roma, M.Ö.1176´da Miryakefalon Savaşından sonra Selçuklular eline geçerek; Gökhan, Dağhan, Gediklü, Haydarlı, Hocabeyli, Kireges, Toygar, Alayuntlu, Kızıllar, Do´lar ile Bayındır Oğuz oymakları Nazilli yöresine yerleşmişler. M.S. 1280´de Nazilli, Muğla özekli Menteşe Beyliğine geçmiş. Daha sonra Aydınoğulları eline geçmiş ve Birgi´yi Mehmet Bey, Başkent yapmıştır.. En sonunda M.S. 1390´da Osmanlı Kağanı Yıldırım Beyazıt Nazilli´yi topraklarına katmıştır. 1402´de Timur bu bölgeyi eline geçirmiştir. Sonra yeniden Osmanlı eline geçmiştir.