Karanlıkdere ve Saklıkent gibi birbirinden vahşi ve güzel iki kanyonu; çılgın Eşen Çayı, geleneksel köyleri ve Pınara’sı, Tlos’u, Letoon’u… Kuzeyde Kelebekli ve Kocaeren dağlarından başlayıp güneybatıda Akdeniz’le kucaklaşan Seydikemer, Muğla’nın yeni, ama Lykia uygarlığının tarihsel dokusunu da duyumsatan bir ilçesi.       Teke Yarımadası’nın batısında, Strabon’un “Pandaros’un kızı, yeşil ormanın bülbülü” olarak andığı Seydikemer’de, Roma ve Bizans devrini de içine alan harabeleriyle ünlü Pınara’nın yokuşunda asırlık bir çam ağacı altındayım. Baharın çam ve kekik kokularını içime çekiyorum. Duruşlarıyla, sessizlikleriyle büyüleyen Lykia heykellerinin arasında sadece nisan yelinin böldüğü mutlak bir sakinliğin içindeyim… Önüme serilen Eşen Ovası’nın renklerine ve ovanın gerisinde yükselerek ince beyaz bulutlara saplanan zirvelere bakarak oturuyorum. Lykia şehirlerini gezen Charles Fellows, 1838 yılının Nisan ayında, yani tam da bu zamanlarda günlüğüne şöyle yazar: “At üzerinde Ksanthos’tan ayrıldıktan sonra, nehir boyunca tam 15 mil çok güzel yerlerden geçerek ilerledik. Bir mil boyunca ıssız bir bölgeyi ve yarısı belli belirsiz bir antik şehri geçtik. Oldukça derin ve büyük kıvrımlarla akan sarı renkli nehri takip ederek, bazen yükselen tepeler ve sık ağaçlı ormanlarla tabloya benzer bir görüntünün içinde ilerledik. Şimdi önümüzdeki bu vadi; Küçük Asya’da bu zamana kadar gördüğüm en güzel vadi. Bu gece çadırımı kuracağım yerin ne kadar güzel bir yer olduğunu, nasıl tarif edeceğimi bilmiyorum.” Minare Köyü’nün yeşiller arasında kaybolan kiremitli çatılarını arkada bırakarak geldik buraya. Yukarı akropolün doğu yamacında bir duvar gibi yükselen kayaya güvercin yuvaları gibi göz göz oyulmuş yüzlerce kaya mezarı çıktı karşımıza. Rüzgâr, zeytin kokusu taşıyor. Güneş sanki başka her yerden daha parlak… Lykia’nın “Işık Ülkesi” anlamına gelmesi tesadüf değil, güneş bu coğrafyayı öteden beri çok sevmiş, burayı bahçesi bellemiş.     “Bir süre İzmit’te yaşadım, puslu havasına bir türlü ısınamadım, alışmışım hep güneşi görmeye” diyor Seydikemer Belediyesi’nin basın bürosu çalışanlarından biri olan Birol Baykuş. İlçe henüz iki yaşında, ama tarihi Lykia’dan da öncelere dayanıyor. Zira bölgede “İsli Mağara” denen mağarada yapılan kazılarda 11 bin yıl öncesine tarihlenen yaşamsal araç gereç, iskeletler bulundu. Seydikemer’i Birol Bey’le birlikte geziyoruz. Gezi boyunca Seydikemerlilerin burayı nasıl sahiplendiklerine tanık oluyorum. “Yüzölçümü en büyük Muğla ilçesiyiz, nüfus olarak da altıncı büyüklükteki” diyor belediye başkan yardımcısı Hüseyin Turhan ve ekliyor: “Burası bütün Muğla, Köyceğiz, Dalaman, Fethiye’nin Anadolu’ya açılan kapısıdır, bütün karayolunun geçit noktasıdır.” Seydikemer’in kuzeybatısında Çameli, kuzeyinde Altınyayla, kuzeydoğusunda Korkuteli ve Elmalı, güneydoğusunda Kaş, güneyinde Akdeniz ve batısında da daha önce idari olarak bağlı olduğu Fethiye yer alıyor. Kuzeydoğusundaki ve doğusundaki karlı Erendağ ve Akdağ, 2 bin metre rakıma kadar yerleşim olanağı veren yaylalar yaratmış burada ve yaylalara yaz aylarında küçümsenmeyecek bir nüfus göç ediyor.     Seydikemer’i, ilçe merkezi de dahil olmak üzere ortadan ikiye ayıran 120 kilometre uzunluğunda, bir zamanlar Ksanthos olarak anılan Eşen Çayı etrafında bir dizi Lykia yerleşimi yaratmış; günümüzde de Seydikemer’e hayat vermeyi sürdürüyor. Antikçağda olduğu gibi bugün de bölgenin en önemli geçim kaynaklarından biri olan tarımın baş yaratıcısı da o. Çay, yatağının kimi yerlerde sertçe yön değiştirmesi nedeniyle türlü sel felaketlerine de sebep olmuş.